makiandampars - pet BM
اصلاح رفتاری حیوانات چیست؟ (پارت ۱ – گربه)

مشاوره و اصلاح رفتار سگ هاو گربه ها، حوزۀ نسبتا جدیدی در دامپزشکی است که با گسترش صنعت حیوانات خانگی، توجهات بسیاری را به سمت خود جلب کرده و در حال رشد است. اصلاح رفتاری یا Behavioral modification در واقع به متدهایی برای ریشه یابی اضطراب، خشونت و رفتارهای مخرب، و در کنار آن آموزش برای مقابله و اصلاح آنها اطلاق می شود که می تواند به صورت مداخلات رفتاری، دارویی، و یا ترکیبی از آنها باشد.

در این مطلب، نگاهی بر اصلاح رفتاری در گربه ها خواهیم داشت.

makiandampars - pet BM

از آموزش بچه گربه ها برای دستی شدن، تا اصلاح رفتارهای ناخوشایند و مخرب گربه های بالغ، همگی جزء مواردی هستند که به گونه ای زیرمجموعۀ اصلاح رفتاری قرار می گیرند. باید توجه داشت که منشاء برخی از رفتارهای ناخوشایند مشکل جسمانی است و نه عدم یادگیری یا یادگیریِ اشتباه؛ برای مثال ممکن است ادرار کردن در جای اشتباه، به دلیل کیست، سنگ مثانه و یا مشکل کلیه باشد. به هرحال، معمولا به ندرت ممکن است که مشکل به قدری بزرگ و شدید باشد که هیچ یک از راهکارهای اصلاح رفتاری قادر به حل آن نباشند.

برخی از رفتارهای ناخوشایند قابل درمان با اصلاح رفتاری

  • ادرار و مدفوع

ادرار و مدفوع در خارج از محل مخصوص، شایع ترین مشکل رفتاری در گربه ها می باشد. با اینکه این مشکل بسیار طاقت فرسا و آزاردهنده است، باید بدانید که بسیاری از موارد دفع مناسب، با شیوه های اصلاح رفتاری قابل درمان می باشند. همان طور که پیشتر گفته شد، علت این مشکل غیر از یادگیری، ممکن است به دلیل بیماری هایی چون سنگ مثانه، مشکل کلیه، دیابت، مشکل کبد، پرکاری تیروئید، آرتریت، افزایش کلیسم خون، مشکلات گوارشی، و مواردی از این قبیل باشد. علل رفتاری نیز ممکن است علامت گذاری (Urine marking) و یا بیزاری از محل دفع (litter box aversion) باشند. علامت گذاری معمولا از تمایل گربه بای مشخص نمودن قلمروی خود نشات می گیرد و عمدتا هنگامی رخ می دهد که گربه تحت تاثیر احساس عدم امنیت، تغییرات در محیط، دوری از صاحب، و یا محرک های استرس آور (مانند سر و صدا) در داخل یا خارج از خانه، دچار اضطراب باشد. این رفتار هم در گربه های نر و هم ماده مشترک است. برخلاف باور اکثریت، این رفتار در گربه های عقیم شده نیز مشاهده می شود.

استراترژی اصلی در اصلاح این رفتار، شناسایی منشاء اضطراب گربه، کنترل و حذف محرک استرس آور، ایجاد آرامش در گربه (با استفاده از دارو در صورت نیاز) و شست و شوی تمام محل های علامت گذاری شده با شویندۀ آنزیم دار (برای جلوگیری از بازگشت مجدد حیوان و تکرار علامت گذاری) می باشد. علاوه بر این، دیفیوزرهایی به نام Feliway وجود دارند که حاوی فِرمون های ادرار و مدفوع گربه ها هستند و باعث می شوند آنها با محیط احساس آشنایی و امنیت داشته باشند و از علامت گذاری بپرهیزند.

نوروکالم محلول خوراکی صد در صد گیاهی آرامبخش و ضد استرس می باشد. این محصول قابل استفاده در انواع حیوانات خانگی بوده و حاوی عصاره های استاندارد شده گیاهانی نظیر سنبل الطیب و بادرنجبویه می باشد. در حیوانات خانگی نظیر سگ و گربه اثرات ترس، استرس و اضطراب به اشکال متفاوتی مثل بی اشتهایی، افسردگی، کاهش فعالیت، اسهال، افت ایمنی و تغییرات رفتاری مثل پرخاشگری، قایم شدن، بی قراری و راه رفتن به دور خود، پارس کردن مداوم و ادرار و مدفوع در محل های غیر عادی و بسیاری موارد دیگر بروز می کند. در صورتی که استرس و اثرات ناشی از آن نادیده گرفته شود و اقدامی برای بهبود وضعیت حیوان صورت نگیرد، عارضه پیچیده تر شده و اثرات مخربی در پی خواهد داشت. استفاده از داروی صد در صد گیاهی ضد استرس و آرامبخش نوروکالم بهترین راه پیشگیری و به حداقل رساندن استرس و اثرات ناشی از آن در انواع طیور، پرندگان زینتی و حیوانات خانگی است. خواص آرامبخشی، ضد استرس و ضد درد این گیاهان از دیرباز شناخته شده است. نوروکالم می تواند در مواقع مواجه حیوان با انواع استرس ها از قبیل استرس های محیطی، مکانیکی و همچنین استرس های ناشی از جانوران موذی موثر باشد. نوروکالم به حفظ آرامش حیوان خانگی شما کمک می کند.

بیزاری از محل دفع، عامل دیگری است که باعث می شود گربه ها بیرون از محل مخصوص ادرار و مدفوع کنند. دلیل این رفتار معمولا این است که گربه به دلیلی از محل مخصوص دفع خود خوشش نمی آید. اندازۀ نامناسب، تجمع ادرار و مدفوع، قرار داشتن در محل شلوغ و پراسترس، و یا خاطرۀ تجربۀ اتفاق ترسناک یا دردناک، از جمله عواملی هستند که می توانند باعث این رفتار شوند. مانند اقدامات مربوط به علامت گذاری، در این مورد نیز لازم است مناطق آلوده با شویندۀ آنزیم دار تمیز شده، عامل مسبب نارضایتی و اضطراب گربه شناسایی و حذف شده، و در صورت لزوم چگونگی دفع مجددا آموزش داده شود. این کار به این صورت انجام می شود که گربه به مدت یک یا چند هفته در اتاقی کوچک به همراه جعبۀ دفع و دیگر لوازم موردنیازش قرار داده می شود تا مجددا به استفاده از محل دفع خود عادت کند.

makiandampars - pet BM

  • خشونت نسبت به افراد

معمولا رفتار خشونت آمیز گربه ها با انسان ها به دلیل هیجان زدگی حین بازی، خشونت جابجا شده نسبت به یک چیز دور از دسترس (مثلا گربه یا پرنده ای بیرون از خانه)، و یا داشتن اضطراب و استرس می باشد. دامپزشک با بررسی تاریخچه می توانند علت یا علل زمینه ای این رفتارهای خشونت آمیز را شناسایی کرده و راهکارهای درمانی مناسبی برای اصلاح رفتار ارائه نمایند

  • خشونت نسبت به حیوانات خانگی دیگر

درگیری میان حیوانات خانگی‌ای که در یک خانه زندگی می کنند، به خصوص گربه ها، یک معضل شایع است که باعث استرس حیوانات، آسیب دیدگی، و دردسر صاحبان می شود. علت این رفتار نیز ممکن است رقابت بر سر مقلمرو یا منابع، جایجایی خشونت، هیجان زدگی، و اضطراب باشد.

با شناسایی عوامل زمینه ای خشونت در موقعیت های خاص، می توان در راستای کنترل یا حذف منشاء آن قدم برداشته و آرامش را به حیوان و محیط خانه بازگرداند.

رویکرد اصلی در حل تعارضات مربوط به رفتار خشونت آمیز معمولا گسترده و اختصاصی تر کردن قلمرو گربه، به خصوص با استفاده از فضای عمودی و فراهم نمودن منابع مورد نیاز (محل دفع، ظرف آب و غذا، اسباب بازی، محل استراحت، و..) در سرتاسر خانه می باشد.

هنگامی که خشونت مربوط به ناسازگاری گربه با حیوان خانگی دیگر است، معمولا توصیه می شود ابتدا حیوان ها را از یکدیگر جدا کنید تا از آسیب دیدن آنها و تشدید استرس جلوگیری شود؛ سپس به کمک دامپزشک با روشی غیرتهاجمی و در شرایطی آرام، به تدریج به یکدیگر نزدیک شوند.

فراهم نمودن اسباب بازی های متنوع و جذاب برای گربه، باعث تخلیۀ انرژی اضافۀ آنها می شود و از رفتارهای مخرب جلوگیری می کند.

makiandampars - pet BM

  • پنجه‌کشیِ مخرب

با اینکه پنجه‌کشی یک رفتار طبیعی و سالم برای گربه ها است، این رفتار گاهی ممکن است تبدیل به یک معضل خسارت بار گردد. گربه ها در طبیعیت معمولا از تنۀ درخت ها و سطوح مشابه برای پنجه کشی استفاده می کنند؛ اگر در محیط خانه جای مناسبی برای پنجه کشی وجود نداشته باشد، گربه احتمالا به سراغ مبلمان، پرده ها، و دیگر وسایل خواهد رفت.

برای حل این مشکل، معمولا اثربخش ترین کار این است که گزینۀ جایگزین جذاب تری به گربه ارائه دهید. فرش ها و اسباب بازی های مخصوصی برای این منظور موجود است که به گونه ای که برای گربه جذاب باشند ساخته می شوند و می توانند مورد استفاده قرار گیرند. همچنین برای ترغیب بیشتر گربه، می توان از مقداری اسپری یا عصارۀ علف گربه (catnip) بر روی آن نیز استاده نمود. در مواردی که گربه همچنان به رفتار خود ادامه دهد، می توان از پاپوش های مخصوص گربه استفاده کرد که با پوشاندن ناخن ها، مانع از آسیب زدن و خراشیدن می شوند.

makiandampars - pet BM