هاری یک عفونت ویروسی است که در درجه اول از طریق گاز گرفتن حیوان آلوده سرایت می کند. عامل این بیماری ویروس RNA دار از خانواده رابدویروس است که می تواند بدن را از دو طریق تحت تاثیر قرار دهد: ۱. مستقیما وارد سیستم عصبی محیطی شده و به مغز مهاجرت کند یا ۲. در بافت عضلانی تکثیر شود و از طریق اتصالات عصبی عضلانی وارد سیستم عصبی شود. هنگامی که ویروس وارد سیستم عصبی می شود، منجر به التهاب حاد مغز سپس کما و در نهایت مرگ می شود.
حیوانات خونگرم پستاندار مانند راکون، خفاش، راسو، میمون، گرگ، خرس، روباه و حیوانات اهلی مثل سگ،گربه و گاو به این بیماری حساس هستند و قادرند بیماری را به انسان منتقل کنند.
این بیماری با واکسن قابل پیشگیری است اما هنگامی که علائم بالینی ظاهر شود، هاری تقریباً ۱۰۰٪ کشنده است. اقدامات فوری پس از تماس با حیوان مشکوک به هاری بسیار مهم است و می تواند جان فرد را نجات دهد. فردی که توسط حیوان گاز گرفته شود باید فوراً محل گازگرفتگی را با آب و صابون به مدت حداقل ۱۵ دقیقه شستشو داده و سریعاً به یک مرکز مقابله با هاری مراجعه کند تا واکسن هاری را دریافت کند. شست و شوی محل گازگرفتگی حیوان و بخیه نکردن و بازبودن زخم بسیار مهم و اساس پیشگیری و درمان هاری است. از آن جا که ویروس هاری به نور و جریان هوا حساس است در نتیجه زخم نباید بخیه زده شود و حتی الامکان روی زخم باز باشد. برای شستشوی محل گاز گرفتگی می‌توان از مواد ضدعفونی‌کننده ای مانند بتادین استفاده کرد.
شروع درمان بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض ویروس به طور موثری از این بیماری جلوگیری می کند. به صورت معمول واکسیناسیون تا ۶ روز پس از گازگرفتگی و قبل از بروز علائم بیماری هاری می‌تواند بیماری را از بین ببرد. پس از بروز علائم، با وجود مراقبت‌های کامل،بیمار طی یک یا دو هفته جان خود را از دست خواهد داد.
طبق اعلام انستیتو پاستور ایران اگر فردی توسط حیوان پستانداری دچار گازگرفتگی شود یا حیوان خراشی در بدن وی ایجاد نماید باید به مراکز پیشگیری و درمان هاری در سطح کشور مراجعه نموده و تحت درمان قرار گیرد. واکسیناسیون علیه بیماری هاری در چهار نوبت انجام می‌شود که نوبت اول در روز حادثه یا روز مراجعه، نوبت دوم ۳ روز بعد، نوبت سوم ۷ روز بعد، نوبت چهارم ۱۴ روز بعد تزریق می‌گردد. در صورت لزوم ایمونوگلوبولین هاری (RIG)، به فرد تزریق خواهد شد.
اکیدا توصیه می شود افرادی که به هر نحوی ممکن در تماس با حیوانات هستند علیه بیماری هاری واکسینه شوند.
اکیدا توصیه می شود جهت پیشگیری افرادی که به هر نحوی ممکن در تماس با حیوانات هستند علیه بیماری هاری واکسینه شوند. در این افراد واکسن در دو نوبت تزریق می‌گردد که نوبت دوم ۷ روز بعد از نوبت اول تزریق شده و این افراد هر ۴ سال باید یک نوبت واکسن یادآور دریافت نمایند. (البته بعد از اندازه‌گیری آنتی‌بادی در خون)
دوره نهفتگی هاری معمولاً ۲ تا ۳ ماه است اما ممکن است از ۱ هفته تا ۱ سال متغیر باشد و بستگی به عواملی مانند محل ورود ویروس و بار ویروسی دارد.
علایم اولیه هاری عبارتند از سرفه، خستگی، تب، سردرد، بدن درد، سوزش در محل گاز گرفتگی، کاهش اشتها، احساس تهوع، درد عضلانی و گلودرد. فرد در طول این دوره ممکن است به صدا و نور بسیار حساس شود. پس از بروز این علائم، بهبودی فرد مبتلا عملا امکان پذیر نیست. با گسترش ویروس به سیستم عصبی مرکزی، التهاب پیشرونده و کشنده در مغز و نخاع ایجاد می شود.
به طور کلی دو شکل از این بیماری وجود دارد:
هاری خشمگین که در ۸۰ درصد موارد انسانی رخ می دهد و منجر به علائم بیش فعالی، رفتار تحریک پذیر، آب هراسی (ترس از آب) شده و مرگ پس از چند روز به دلیل ایست قلبی و تنفسی رخ می دهد.
هاری فلجی که حدود ۲۰ درصد از کل موارد انسانی را تشکیل می دهد. این شکل از هاری نسبت به نوع خشمگین سیری طولانی‌تر دارد. عضلات به تدریج فلج می شوند، به آرامی کما ایجاد می شود و در نهایت مرگ رخ می دهد. متاسفانه شکل فلج کننده هاری اغلب به اشتباه تشخیص داده می شود.
در صورت ابتلا به هاری ممکن است سطح آنتی‌بادی علیه بیماری افزایش نشان دهد، اما این آنتی‌بادی‌ها ممکن است تا اواخر پیشرفت بیماری نیز ظاهر نشوند. پزشکان به طور بالقوه می توانند ویروس را از بزاق فرد یا از طریق بیوپسی پوست جدا کنند. با این حال، زمانی که آنها تشخیص را تأیید می کنند، اغلب برای اقدام خیلی دیر است. اگر فردی به دنبال گاز گرفتگی حیوان دچار علائم آنسفالیت ویروسی شود، پزشکان باید با او به گونه ای رفتار کنند که گویی ممکن است هاری داشته باشد.
علاوه بر گاز گرفتن راه های دیگری نیز برای انتقال هاری وجود دارد، اگر خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد بیماری از طریق پوست قابل انتقال است. انتقال بیماری از راه مخاطات نیز وجو دارد، بنابراین سگ‌ها و گربه‌های به ظاهر سالم در اواخر دوره کمون بیماری می‌توانند از طریق لیسیدن لب، چشم و بینی کودکان و صاحبانشان می توانند بیماری هاری را به آن ها منتقل کنند. همچنین مواردی از انتقال ویروس هاری توسط پیوند اعضا نیز گزارش شده است.
در آخر این نکته ی مهم باید ذکر شود که هرگاه فردی توسط حیوانی گاز گرفته شود برای اقدامات پیشگیرانه در اسرع وقت باید به مراکز پیشگیری و درمان هاری محل سکونت خود مراجعه نماید.
