اضطراب در حیوانات، نمود وجود نوعی خطر و تهدید بالقوه یا بالفعل است. در نتیجه حتی اگر در همان زمان خطری متوجه حیوان نباشد، او انتظار آن را می کشد و بی قرار است. اضطراب و استرس باعث بروز واکنش ها و تغیراتی در بدن و رفتار می شود.
درست مانند انسان ها، بسیاری از اضطراب و فوبیاها در گربه ها نیز در تجارب اولیه در اولین سال زندگی ریشه دارند. گربۀ مضطرب، ممکن است علائمی چون ضربان قلب و تنفس سریع، لرزش، نفس نفس زدن، ترشح بزاق، و رفتارهایی از جمله تحرک بیش از حد، پنهان شدن، به هم ریختن و تخریب لوازم، و سر و صدای زیاد داشته باشد.
علائم اضطراب در گربه
دویدن در اطراف، پنهان شدن، بی تابی، کم اشتهایی، سر و صدا، گوش به زنگی، لرزش، ترشح بزاق، و تمیز کردن بیش از حدِ خود برخی از علائمی هستند که ممکن است در گربه های دچار اضطراب دیده شوند. علائم دیگر شامل:
- خودداری از برقراری تماس چشمی
- برگرداندن سر و بدن
- نگهداشتن دم در کنار بدن
- مردمک های منبسط
- خوابیدن گوش ها
- تنفس سریع
- خیره شدن به محرک محیطی منشاء اضطراب
- خم شدن
- تلاش برای فرار یا کاملا فریز شدن
- سیخ شدن موهای بدن
- پرخاشگری
هنگام اضطراب گربه، چه باید کرد
سعی کنید به گربه آرامش دهید
هنگامی که علائم اضطراب و استرس در گربه مشاهده می کنید، برخلاف این باور که این کار باعث تشویق رفتار اضطرابی می شود، هیچ اشکالی ندارد که با بغل کردن و نوازش، سعی کنید گربۀ خود را آرام کنید. علاوه بر این، گربه ها معمولا به اینکه با آنها صحبت کنید نیز پاسخ خوبی نشان می دهند و از این کار آرامش می گیرند.
هرگز گربه را دعوا نکنید
گاهی صاحبان گربه ها با فریاد زدن، پاشیدن آب و… سعی در آرام کردن گربۀ مضطرب می کنند. درحالیکه باید از تنبیه رفتارهای نشات گرفته از ترس، فوبیا و اضطراب خودداری کرد، زیرا این کار پاسخ اضطرابی را شدیدتر می کند. همچنین ممکن است گربه نسبت شخص تنبیه کننده پرخاشگری کرده و باعث آسیب شود.
سعی نکنید گربه را محسور کنید
هنگامی که گربه ها ترسیده اند و علائم اضطراب از خود نشان می دهند، قرار دادن آنها در قفس یا کریر معمولا نه تنها باعث آرام شدن آنها نمی شود، بلکه ممکن است آنها را وحشت زده کرده و باعث شود آنها خودشان یا قفس را گاز گرفته، چنگ زده، و به دنبال آن با شکستگی دندان و ناخن باعث آسیب به خود شوند.
علل اضطراب در گربه ها
- بیماری یا درد جسمی (بیماری های عفونی، مسمومیت، تغیرات دستگاه عصبی با افزایش سن،…)
- تروما (هرگونه تجربۀ ناخوشایند، ترسناک، یا آسیب زا در گذشته)
- اجتماعی نشدن (عدم قرار گرفتن در معرض ارتباطات اجتماعی در برهۀ ۷-۱۲ ماهگی)
- اضطراب و فوبیا در گربه ها معمولا هنگامی بروز پیدا می کند که آنها در معرض محرک ناخوشایندی باشند که قادر نیستند از دست آن فرار کنند؛ مانند سر و صدای بلند در محیط (مثلا آتش بازی) و یا بودن در کنار یک حیوان دیگر که آنها را می ترساند.
- جدا شدن از صاحب (اضطراب جدایی؛ تحت تاثیر واگذاری و زیاد جابجا شدن، زندگی با تنها یک نفر، بزرگ شدن در جایی که افراد بیشتر مواقع خانه بوده اند، و…)
تشخیص و درمان
دامپزشک معمولا در اولین قدم، حیوان را معاینه می کند تا از سلامت جسمانی آن اطمینان حاصل نماید. در قدم بعد، گرفتن تاریخچۀ کامل است. به این صورت، دامپزشک می تواند درمورد منشاء احتمالی اضطراب، اطلاعاتی کسب نماید.
درمان اختلالات رفتاری در حیوانات از جمله اضطراب، معمولا به صورت چندوجهی یعنی مدیریت و بهسازی شرایط محیط، استفاده از دارو در صورت نیاز، و اصلاحات رفتاری می باشد. هر بیمار یا مشکل زمینه ای نیز در صورت وجود باید تحت کنترل و درمان قرار گیرد. این فرآیند ممکن است بین چندماه تا حتی چند سال طول بکشد.
دامپزشک ممکن است توصیه کند که حیوان دور از استرسورهای محیطی قرار گیرد. همچنین ممکن است داروهایی نیز برای کاهش اضطراب، از جمله داروهای ضدافسردگی، تجویز گردند. مدت و دوز مصرف دارو بسته به صلاح دید دامپزشک، تعیین می گردد. برای اضطراب های غیر شدید و مقطعی نیز ممکن است داروهای دیگری با اثربخشی کوتاه مدت تجویز گردند.
نوروکالم داروی صد در صد گیاهی آرامبخش و ضد استرس حاوی عصاره ی گیاهان سنبل الطیب و بادرنجبویه بهترین راه پیشگیری و به حداقل رساندن استرس و اثرات ناشی از آن در انواع دام، طیور، پرندگان زینتی و حیوانات خانگی است. فرمولاسیون نوروکالم به نحوی است که به طور طبیعی روی سیستم عصبی تاثیر گذاشته و باعث آرامش و بهبود بی قراری می شود.
در بحث آموزش و اصلاح رفتار، هدف این است که احساس گربه نسبت به محرک ترسناک تغییر داده شود. این کار می تواند با آموزش یک سری مهارت مقابله ای به حیوان انجام شود. دو روش معمول اصلاح رفتار، حساسیت زدایی (Desensitization) و شرطی سازی تقابلی (Counterconditioning) می باشد. هردوی این روش ها مستلزم زمان گذاشتن و تلاش است.
حسیاسیت زدایی:
این روش شامل مواجهۀ کنترل شده با محرکی است که باعث ترس و پاسخ اضطرابی می شود. در طی این فرآیند، حیوان با درجۀ پایینی از محرک اضطراب زا، به قدری پایین که باعث فراخوانی پاسخ استرسی نشود مواجه شود. به مرور، درجۀ مواجهه با محرک بیشتر شده و همزمان با عدم فراخوانی واکنش های اضطرابی، گربه نسبت به محرک حساسیت زدایی می شود.
شرطی سازی تقابلی:
در این روش اصلاح رفتار، پاسخ های هیجانی منفی، با پاسخ های مثبت جایگزین می گردند. برای مثال، می توان به گربه ای که از حیوان دیگری در خانه می ترسد، هر زمان که با آن حیوان مواجه می شود، خوراکی مورد علاقه اش را داد. به مرور زمان و با تکرار این اتفاق، ترس گربه از مواجه شدن با حیوان دیگر، با احساس خوب دریافت تشویقی جایگزین می شود.
راهکارهایی برای جلوگیری از بروز اضطراب در بچه گربه
هنگام خرید و یا به سرپرستی گرفتن گربه، حیوانی را انتخاب کنید که رفتاری اجتماعی تر داشته و برخوردش دوستانه تر است. برهۀ اجتماعی شدنِ بچه گربه ها تا حدود ۷ هفتگی آنها بوده و پس از آن به شکل محسوسی کاهش می یابد. هرچند بررسی ها نشان داده اند که مواجه شدن بچه گربه با افراد و موقعیت های اجتماعی گوناگون و به دفعات حتی تا ۱۴ هفتگی، احتمال بروز ترس و اضطراب در بزرگسالی را در آنها کاهش می دهد.
