شپشک ماهی؛ علائم، پیشگیری و درمان

انگل آرگولوس؛ عامل بیماری شپشک ماهی

انگل آرگولوس (Argulus) یا شپشک (The fish louse)، بیشتر به اسم شپش ماهی شناخته می شوند و سبب بروز بیماری شپشک ماهی میشود. به این بیماری آبله ماهیان هم گفته می شود. انگل آرگولوس از خانواده آرگولیده ها و از سخت پوستان بیماری زای ماهیان آب شور، لب شور و شیرین است.

انگل آرگولوس با طولی بیش از یک سانتی متر و بدن گرد و شکم پر، از بزرگترین انگل ها محسوب میشود و با چشم غیر مسلح نیز قابل رویت است.

آیا انگل آرگولوس ماهی، باعث درگیری آکواریوم هم میشود؟

انگل شپشک در ماهیان سرد آبی یا استخری مانند کپور ماهیان و آزاد ماهیان بسیار رایج است اما به ندرت در آکواریوم مشاهده میشود. از میان ماهی های آکواریومی که به بیماری شپشک ماهی دچار میشوند میتوان به گلد فیش ها و کوی ها اشاره کرد. 

تصویر شماتیک ماهی کوی

 چرخه زندگی انگل آرگولوس ماهی

انگل شپشک ماهی روی پوست بدن، داخل آبشش و چشم ماهی زندگی میکند. این انگل به شیوه تخم گذاری تکثیر میشود و با پوست اندازی رشد میکند. جفت گیری انگل بالغ روی بدن میزبان انجام میشود و بعد از آن انگل ماده برای تخم گذاری بر گیاهان مختلف، بدن ماهی را ترک میکند. پس از شکسته شدن تخم ها، لارو انگل بیرون می آید و به جستجوی میزبان میپردازد. انگل آرگولوس ناقل بعضی از باکتری و ویروس ها است. یکی از بیماری هایی که انگل آرگولوس ماهی منتقل میکند، بیماری ویرمی کپورماهیان است. 

 چه ماهی هایی به بیماری شپشک حساسند؟

تقریباً ۱۰۰ گونه مختلف از آرگولوس در سراسر جهان وجود دارد که بسته به گونه، می توانند ماهی های آب شیرین و آب شور را آلوده کنند. اما عفونت در ماهی ها زیر شایع تر بوده است:

• ماهی قرمز
• کوی
• کپور
• مینا
• آفتاب ماهیان
• سالمون
• قزل آلا

این انگل روی قورباغه و وزغ ها نیز یافت شده است.

عوامل ایجاد بیماری شپشک ماهی

•  عدم قرنطینه ماهیان تازه وارد
• تغذیه ماهی با غذای زنده 
• بروز استرس در ماهی و تضعیف سیستم ایمنی
• کیفیت پایین آب

انگل آرگولوس چطور باعث بیماری شپشک میشود؟

انگل آرگولوس یا شپشک ماهی  پس از اتصال به بدن و یا آبشش ماهی، با زائده ای خنجر مانند بدن ماهی را سوراخ کرده و نوعی آنزیم گوارشی بسیار قوی به محل اتصالش تزریق می کند. سپس با مکیدن مایعات بدن ماهی از آن تغذیه می نماید.

آرگولوس غیر از استفاده مستقیم از بدن ماهی، با تخریب پوست و ایجاد زخم، زمینه ورود باکتری‌، ویروس‌ و قارچ‌ها را مهیا میکند. در بعضی از موارد زخم های ایجاد شده توسط انگل های دیگری مثل کاستیا مورد هجوم قرار می گیرند که در این حالت احتمال مرگ ماهی بسیار زیاد است.

علاوه بر آسیب های جسمی، بروز استرس ناشی از بیماری می تواند با کاهش سطح ایمنی، بدن ماهی را مستعد به بیماری های ثانویه ای مانند بیماری سفیدک ماهی نموده و در موارد حاد موجبات مرگ و میر ماهیان را فراهم سازد.

علایم بیماری شپشک ماهی

• خراشیدن و ساییدن پوست بدن به اطراف و حرکات ناگهانی ماهی

• کنده شدن فلس ها و به وجود آمدن زخم های قرمز و ملتهب روی سطح پوست

• افزایش تولید موکوس روی بدن

•  بی حرکت ماندن یا گوشه گیر شدن ماهی

• بی اشتهایی و کاهش وزن ماهی

• مشاهده انگل روی بدن، آبشش، باله و پوست اطراف سر بصورت نقاط تیره رنگ متمایل به سبز

انگل آرگوس ماهی در چه دمایی فعالیت میکند؟

انگل های ماده بالغ در فصل بهار، زمانی که دمای آب به بالای ۱۰ درجه سانتی گراد می رسد؛ شروع به تخم گذاری بر روی گیاهان و اشیاء مختلف میکنند. در طول سال هم تا زمانی که دمای آب به کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد نرسیده باشد، به تخم گذاری ادامه میدهد. اگر تخم ها حدود ۱۶ روز در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد بمانند، بیرون می آیند.

در طول زمستان، بسیاری از انگل‌های بالغ از بین می‌روند و عمدتاً تخم ها هستند که زمستان‌گذرانی می‌کنند و نسل انگل آرگولوس را در بهار بعدی ادامه میدهند.

 پیشگیری از درگیری با انگل آرگولوس ماهی 

•  نگهداری ماهی ها در شرایط ایده آل و بالا نگه داشتن پارامتر های کیفیت آب
• استفاده از منابع آبی مطمئن در آبگیری استخر و مخازن
•  قرنطینه ماهیان تازه وارد

درمان شپشک ماهی 

•  حذف مکانیکی شپش از روی بدن ماهی با استفاده از پنس
•  استفاده از پرمنگنات پتاسیم به میزان ۲ تا ۴ میلی گرم در لیتر در استخر ها
• تخلیه و خشک کردن استخر و آکواریوم  و حذف گیاهان و تخم های انگل چسبیده به آن
• استفاده از پودر کوکسی فیت در خوراک ماهی
• بالا بردن دمای آب بین ۳۰ تا ۳۴ درجه سانتیگراد بر اساس مقاومت ماهی
• اضافه کردن ۱ قاشق غذا خوری نمک بدون ید در هر ۲۰ لیتر آب