بدن هر موجود زنده سیستم ایمنی دارد که کارش حفاظت از آن در برابر عوامل خارجی مثل ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها است. اما گاهی سیستم ایمنی اشتباه می‌کند: یعنی به جای اینکه فقط دشمنان را هدف بگیرد، سلول‌ها یا بافت‌های سالم خودش را نیز به عنوان «تهدید» شناخته می‌شود و علیه آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. به این حالت می‌گوییم بیماری خودایمنی. در سگ‌ها هم این نوع بیماری‌ها وجود دارد؛ هر چند نه خیلی رایج، ولی خطرناک می‌تواند باشد اگر دیر تشخیص داده شود یا درمان مناسب نگیرند.
بیماری خود ایمنی چیست؟
وقتی سیستم ایمنی سگ نتواند بین «خودی» و «غیرخودی» تمایز درست قائل شود، آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌شود که به بافت‌هایی از بدن حمله می‌کنند. بسته به اینکه این حمله روی کدام بخش بدن باشد، علائم متفاوت خواهد بود: گاهی پوست، گاهی خون، گاهی مفاصل یا اندام‌های داخلی درگیر می‌شوند.
علائم کلی بیماری های خود ایمن
نشانه های بیماری های خود ایمن بسته به اینکه از چه نوعی باشند متفاوت است. چد مورد از این نشانه ها عبارت اند از:
- ضعف عمومی، کاهش انرژی
- تب
- کاهش اشتها
- خارش های پوستی
- لثه‌های رنگ پریده یا زردی در پوست / چشم‌ها (که می‌تواند نشانه کم‌خونی یا مشکلات کبدی باشد)
- خونریزی آسان یا کبودی‌های ناگهانی
- مشکلات پوستی مثل ریزش مو، قرمزی، زخم یا پوست خشک و پوسته‌پوسته
این نشانه‌ها ممکن است خیلی مشخص نباشند، یا در بیماری‌های دیگری هم دیده شوند. بنابراین تشخیص دقیق معمولاً نیازمند آزمایش‌های تخصصی است.
مهم ترین بیماری‌های خودایمنی در سگ‌ها
در زیر نمونه ای از بیماری‌های خودایمنی رایج یا شناخته‌شده در سگ‌ها با شرح مختصر آورده شده است:
بیماری‌های پوستی خودایمنی
پوست یکی از اعضایی است که ممکن است به شدت درگیر شود. برای مثال:
- پمفیگوس فولیاسئوس: شایع‌ترین نوع بیماری پوستی خودایمنی در سگ‌ها است. باعث ایجاد جوش‌ها، پوسته‌ها، زخم‌ها در پوست همراه با خارش یا عفونت ثانویه می‌شود. معمولاً بخش‌هایی مثل سر، گوش‌ها، صورت بیشتر درگیر می‌شوند.
- پمفیگوس وولگاریس: نوع شدیدتر است، قسمت‌هایی مثل دهان، لب‌ها، لبه‌های پوست و ناخن‌ها ممکن است زخمی شوند.
- لوپوس اریتماتوز: معمولاً فقط پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به خصوص بینی، لب، صورت. تماس با نور خورشید ممکن است علائم را بدتر کند.
بیماری‌های غدد درون‌ریز: کم‌کاری تیروئید و بیماری آدیسون
- تیروئیدیت خودایمنی: وقتی سیستم ایمنی به سلول‌های تیروئید حمله می‌کند، عملکرد تیروئید کاهش می‌یابد. علائم شامل افزایش وزن بدون افزایش غذا، کم‌تحرکی، حساسیت به سرما، کندی در حرکت و ذهن.
- بیماری آدیسون (کاهش فعالیت قشر آدرنال): در این حالت هورمون‌هایی که برای استرس و تعادل مایعات بدن اهمیت دارند (کورتیکواستروئیدها و آلدوسترون) به اندازه کافی تولید نمی‌شوند. علائم ممکن است مخفی باشد اما در حالت پیشرفته، اسهال، استفراغ، ضعف شدید و حتی شوک دیده می‌شود.
علت بیماری های خودایمنی
علت دقیق بیشتر این بیماری‌ها هنوز شناخته‌شده نیست، اما عوامل زیر مؤثر شناخته شده‌اند:
- ژنتیک: بعضی نژادها بیشتر مستعدند، مخصوصاً سگ‌های اصیل یا خالص.
- سن: بعضی بیماری‌ها در سن میانسالی بیشتر رخ می‌دهند.
- جنس: سگ‌های ماده احتمال بیشتری دارند برای برخی بیماری‌ها.
- عوامل محیطی: نور زیاد خورشید (به‌ویژه در بیماری‌های پوستی)، تماس با مواد حساسیت‌زا، سموم، داروها.
- عفونت یا بیماری زمینه‌ای که ممکن است سیستم ایمنی را تحریک یا مختل کند.
تشخیص بیماری خودایمنی سگ
تشخیص بیماری خودایمنی معمولاً کار آسانی نیست، چون علائم آن با بیماری‌های دیگر هم ممکن است مشابه باشد. روند معمول به شکل زیر است:
- معاینه کامل عمومی: بررسی پوست، مفاصل، وضعیت عمومی سگ، تغذیه، فعالیت
- آزمایش خون و تست‌های بیوشیمیایی: شمارش سلول‌های خونی، وضعیت کبد و کلیه، سطح هورمون‌ها
- آزمایش‌های خاص‌تر بسته به علائم:
- گرفتن نمونه پوست یا بیوپسی اگر مشکل پوستی باشد
- گرفتن مایع مفصلی اگر مفصل‌ها درگیر باشند
- تست برای آنتی‌بادی‌ها
- تصویربرداری (رادیوگرافی، اولتراسوند) در صورت نیاز
- رد سایر بیماری‌ها که ممکن است همان علائم را داشته باشند، مثل عفونت، سرطان یا اختلالات متابولیک.
درمان حساسیت پوستی سگ
هدف درمان در بیماری‌های خودایمنی کاهش حمله سیستم ایمنی، حفظ کیفیت زندگی سگ و جلوگیری از عود است. روش‌های معمول عبارت‌اند از:
- داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی
- داروهای اضافی برای کاهش عوارض جانبی داروها
- کنترل عامل زمینه‌ای اگر وجود داشته باشد (مثلاً عفونت، تماس با ماده حساسیت‌زا)
در بیماری‌های پوستی، مراقبت‌های ویژه پوست، استفاده از داروهی گیاهی جهت رفع التهابات پوستی مانند اسپری گیاهی ساناورا (sanavera) ساناورا اسپری صد در صد طبیعی و ترمیم کننده ی انواع زخم ها و التهابات پوستی در حیوانات خانگی و پرندگان زینتی است. ترکیبات موثره اصلی این محصول شامل عصاره های کالاندولا (همیشه بهار)، آلوئه ورا و پروپولیس است. این ترکیبات دارای خواص گسترده ترمیم کنندگی، ضد التهابی، ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و تقویت ایمنی موضعی بوده که مجموعا موجب تسریع روند بهبودی التهاب و جلوگیری از ایجاد اسکار می شوند.
برای اطلاعات بیشتر درباره ی اسپری درمان التهاب پوست سگ ساناورا کلیک کنید
برای خرید داروی التهاب پوست سگ ساناورا اینجا را کلیک کنید
سوالات متداول
۱. آیا بیماری‌های خودایمنی در سگ‌ها درمان می‌شوند یا فقط قابل کنترل هستند؟
بیشتر بیماری‌های خودایمنی درمان قطعی ندارند، چون سیستم ایمنی به‌طور ژنتیکی یا ساختاری دچار اختلال شده است. اما با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (مثل کورتون‌ها) و مراقبت‌های منظم می‌توان علائم را کنترل کرد و کیفیت زندگی سگ را بهبود بخشید. در واقع هدف، «مدیریت بیماری» است نه درمان کامل. بعضی سگ‌ها سال‌ها با این بیماری زندگی می‌کنند، به شرط اینکه داروها و مراقبت به‌طور منظم ادامه پیدا کند.
۲. آیا این بیماری‌ها مسری هستند؟ آیا سگ من می‌تواند آن را به سگ دیگر یا انسان منتقل کند؟
خیر. بیماری‌های خودایمنی به هیچ عنوان مسری نیستند، چون ناشی از عملکرد اشتباه سیستم ایمنی خود بدن سگ هستند، نه یک عامل عفونی مثل ویروس یا باکتری. بنابراین تماس سگ بیمار با دیگر حیوانات یا انسان‌ها خطری برای انتقال بیماری ندارد. تنها چیزی که اهمیت دارد جلوگیری از عفونت‌های ثانویه (مثلاً روی پوست یا در بدن) است، چون سگ‌های تحت درمان با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی بیشتر مستعد عفونت می‌شوند.
پیش‌آگهی و کیفیت زندگی
بسیاری از بیماری‌های خودایمنی قابل درمان نیستند. ولی با درمان به‌موقع و مراقبت مناسب می‌توان علائم را کنترل کرد و زندگی سگ را بهبود بخشید. پیش‌آگهی به شدت بیماری، سن سگ، اینکه چند عضو بدن درگیر شده‌اند و واکنش به درمان بستگی دارد.
